ภาษาบาลี : ภาษาแห่งพระธรรม: ๒๘ ประโยคลิงคัตถะ และแบบฝึกหัดทบทวน

ประโยคลิงคัตถะ

ประโยคลิงคัตถะ หมายถึง ประโยคที่ยังไม่มีกริยาบท. และตัวบทประธานประกอบด้วยปฐมาวิภัตติไว้เพียงเพื่อรักษาความเป็นบทไว้และสื่อความหมายเดิมของนามศัพท์เท่านั้น. ความจริงยังไม่นับเป็นประโยคที่สมบูรณ์ เพราะแม้จะมีบทประธานแล้วก็ตาม แต่บทประธานนั้น ยังมิได้มีความเกี่ยวข้องกับบทกริยา ไม่ว่าจะในหน้าที่ใด ๆ เช่น เป็นบทกัตตา (ผู้กระทำกริยา) หรือ เป็นบทกรรม (ผู้ถูกกระทำ). บทประธานในที่เช่นนี้แหละ เรียกว่า ลิงคัตถะ เพราะทำหน้าที่กล่าวเพียงอรรถเดิมของคำนาม ไม่เกี่ยวข้องกับกริยาบท. แต่อนุโลมเรียกว่า ประโยค เพราะเป็นกลุ่มคำที่แสดงความหมายและจุดประสงค์ เช่นเดียวกับประโยคที่มีกริยาบทได้. แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อเทียบกับหลักภาษาไทย คำว่า ประโยคลิงคัตถะ นี้น่าจะตรงกับคำว่า วลี ซึ่งเป็นกลุ่มคำที่เรียงติดต่อกันอยู่เป็นระเบียบและมีกระแส ความเป็นที่หมายรู้กันได้ แต่ยังไม่เป็นประโยคสมบูรณ์. ต่อเมื่อมีกริยาบทมาคุมเข้าจึงจะถือว่า มีความหมายสมบูรณ์ จัดเป็นประโยคได้.

****

ข้อกำหนดในบทนี้ ดังนี้

๑. คำนามเดิมที่ประกอบวิภัตติแล้วไม่เรียกว่า ลิงค์ หรือ นาม แต่เรียกว่า นามบท

๒. นามบทที่มีวิภัตติทั้ง ๗ นั้น ให้นำบทที่ประกอบปฐมาวิภัตติมาเป็นบทประธาน

๓. บทที่ประกอบด้วยปฐมาวิภัตติ เป็นประธานในประโยคทุกประโยคทั้งที่มีกริยาบทและไม่มีกริยาบท

๔. บทประธาน ย่อมประกอบไปด้วยบทขยายประธาน แบ่งออกเป็น ๓ บท คือ ๑) วิเสสนบท ๒) สัมพันธบท ๓) อาธารบท

๕. วิเสสนบท แบ่งออกเป็นหลายอย่าง โดยเป็นบทที่ขยายประธานให้พิเศษกว่าโดยคุณค่า สี ลักษณะเป็นต้น ถ้านำมาขยายบทประธานต้องประกอบวิภัตติ ลิงค์ และวจนะเดียวกันกับบทประธาน. ให้เรียงไว้หน้าบทประธานเสมอ แต่เวลาแปล ให้แปลบทประธานก่อนแล้วจึงแปลวิเสสนบท แปลว่า ผู้, มี, อัน, ซึ่ง, ตัว, สี ดังนี้เป็นต้นตามควร

๖. สัมพันธบท บทที่ขยายประธานให้เห็นโดยเป็นสิ่งที่เนื่องกับบทอื่น ประกอบด้วยฉัฏฐีวิภัตติ. แปลว่า แห่ง, ของ. มีวิธีการเรียงและแปลดุจวิเสสนบทนั้น

๗. อาธารบท บทที่ขยายประธานให้เห็นโดยเป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ในบทอื่น ประกอบด้วยสัตตมีวิภัตติ แปลว่า ที่, ใน, ใกล้, บน ตามควรแก่ประเภทแห่งอาธารบทนั้น มีวิธีการเรียงและแปลดุจวิเสสนบทและสัมพันธบทนั้น

***

แบบฝึกหัดทบทวน ที่ ๓

๑. ตอบคำถาม

๑) บท ได้แก่ อะไร. ต่างกับ ศัพท์เดิมหรือลิงค์ อย่างไร ?

๒) คำนามที่ประกอบด้วยวิภัตติทั้ง ๗ นั้น นามบทที่ประกอบด้วยวิภัตติใด เป็นบทประธานได้

๓) บทประธาน คือ บทเช่นไร แบ่งออกเป็นเท่าไร อะไรบ้าง ?

๔) ปฐมาวิภัตติใช้สื่อถึงความหมายได้กี่อย่าง อะไรบ้าง ตอบเพียงสังเขป ?

๕) บรรดาความหมายของปฐมาวิภัตติทั้งหมดนั้น สามารถนำมาเป็นบทประธานได้กี่บท จงตอบเพียงสังเขป ?

๒. จงบอกความหมายโดยสังเขปของคำศัพท์ดังต่อไปนี้

๑) บทขยายประธาน ๒) วิเสสนบท ๓) วิเสสยบท

๔) คุณนาม ๕) สัมพันธบท ๖) สามีสัมพันธะ

๗) สมูหสัมพันธะ ๘) ภาวสัมพันธะ ๙) อาธารบท

๑๐) ปฏิจฉันนาธาระ ๑๑) วิสยาธาระ ๑๒) พยาปิกาธาระ

๑๓) โอปสิเลสิกาธาระ ๑๔) สมีปาธาระ ๑๕) ประโยคลิงคัตถะ

๓. จงอธิบายวิธีประกอบนามศัพท์เดิมให้เป็นประโยคลิงคัตถะและยกตัวอย่างประกอบ

๓.๑ ประโยคลิงคัตถะ ที่มีวิเสสนบทอย่างเดียว