๑๘. วิภัตติและวจนะ

๓ - ๔. วิภัตติและวจนะ

         หัวข้อนี้จะพูดไปพร้อมกัน เพราะเป็นเรื่องเดียวกัน.

         พึงทำความเข้าใจว่า ภาษาบาลีมีระเบียบที่เป็นลักษณะเฉพาะอยู่อย่างหนึ่ง คือ สามารถผันคำศัพท์ต่าง ๆ โดยความหมายที่ต้องการได้ ลักษณะการผันคำอย่างนี้มีชื่อว่า วิภัตติ.  โดยทั่วไปแล้ว คำว่า วิภัตติ แปลว่า การจำแนก ได้แก่ การจำแนกให้เห็นถึงความหมายของศัพท์นั้น ๆ ซึ่งจะทำหน้าที่อย่างใดอย่างหนึ่ง ในประโยค เป็นต้นว่า เป็นผู้ทำ เป็นสิ่งที่ถูกทำ เป็นเครื่องมือใช้ทำ เป็นที่รับมอบ เป็นต้น โดยมีความเกี่ยวข้องกับบทประธาน หรือกับบทกริยาก็ได้.   นอกจากนี้ วิภัตติยังทำหน้าที่จำแนกให้เห็นถึงวจนะ คือ จำนวนของคำนามด้วย. ที่กล่าวมานี้เป็นความหมายของวิภัตติ ยังไม่ได้หมายถึง ตัววิภัตติ.

         วิภัตติ หมายถึง กลุ่มอักษรที่ประกอบขึ้นมาแล้วทำหน้าที่จำแนกคำนามดังได้กล่าวนั้น. ในที่นี้ท่านแบ่งออกเป็น ๗ หมวด ๆ ละ ๒ ข้าง คือ ข้างเอกวจนะ และ พหุวจนะ รวมเป็น ๑๔ ตัว ดังตารางข้างล่างนี้

        

ตารางแสดงวิภัตติทั้ง ๗
ชื่อวิภัตติ	เอกวจนะ	พหุวจนะ	คำแปล (อายตนิบาต)
ปฐมาวิภัตติ	สิ	โย	อันว่า ***
ทุติยาวิภัตติ	อํ	โย	ซึ่ง, สู่, ยัง,สิ้น,กะ, เฉพาะ, ตลอด
ตติยาวิภัตติ	นา	หิ	ด้วย, โดย, อัน, ตาม, เพราะ,มี
จตุตฺถีวิภัตติ	ส	นํ	แก่, เพื่อ, ต่อ
ปญฺจมีวิภัตติ	สฺมา	หิ	แต่, จาก, กว่า, เหตุ
ฉฏฺฐีวิภัตติ	ส	นํ	แห่ง, ของ, เมื่อ
สตฺตมีวิภัตติ	สฺมึ	สุ	ใน,ใกล้,ที่,ครั้น,เมื่อ,ณ,ในเพราะ
อาลปนะ	สิ	โย	แน่ะ, ดูกร, ข้าแต่
*** ทุกวิภัตติฝ่ายพหุวจนะให้เติมคำว่า ทั้งหลาย (ท.)

        

         จากตารางนี้ คำแปลประจำวิภัตตินั้น มีชื่อว่า อายตนิบาต หมายถึงเป็นตัวที่ใช้เชื่อมบทที่ประกอบด้วยวิภัตตินี้ กับบทอื่นที่ประกอบด้วยวิภัตติอย่างใดอย่างหนึ่งหรือกับบทกริยาเข้าด้วยกัน. ตรงกับคำสันธานในภาษาไทย. ต่างกันเพียงว่า คำสันธาน แยกออกมาเป็นอีกคำหนึ่งนอกจากคำนามนั้น. ส่วนคำแปลฝ่ายพหุวจนะ ให้นำคำว่า ทั้งหลาย (โดยทั่วไปนิยมใช้ตัวย่อว่า ท. ) มาเพิ่มเท่านั้น.

         มีอีกหมวดหนึ่งเพิ่มเข้ามา นั่นก็คือ อาลปนะ ที่เป็นคำใช้เรียกให้ผู้ฟังรู้สึกตัว ก่อนที่จะพูดจากัน ให้ทำความตกลงว่า ไม่ใช่เป็นวิภัตติอีกหมวดหนึ่ง แต่จัดอยู่ในปฐมาวิภัตติ เพียงแต่ว่า เป็นการใช้ปฐมาวิภัตติในอีกความหมายหนึ่งเท่านั้น.

         ทุกคำศัพท์ที่แบ่งออกตามการันต์นั้น แต่ละการันต์ ในแต่ละลิงค์ เรานำเพียงคำศัพท์ที่เป็นตัวอย่างมา ๑ คำมาแล้วประกอบวิภัตติตามนี้ก็พอแล้ว ดังนั้น แม้ว่า คำนามจะมีมากมายสักเท่าใด ก็คงมีรูปแบบการจำแนกโดยวิภัตติได้เพียง ๑๐ กว่าชนิดเท่านั้น ซึ่งเป็นการสะดวกแก่การกำหนดรูปแบบแห่งคำนามที่จะนำมาใช้ทั้งหมดได้.

         ดังนั้น หัวข้อนี้ มีเรื่องที่ต้องกำหนดดังนี้

         ๑. วิภัตติมี ๗ หมวด มีชื่อเรียกว่า ปฐมาวิภัตติ เป็นต้น มีสัตตมีวิภัตติเป็นสุดท้าย.

         ๒. กลุ่มอักษรในแต่ละวิภัตติควรจะกำหนดให้ได้ว่า สิ เป็นปฐมาวิภัตติ เป็นต้น แม้ว่า จะไม่ท่องจำ หรือ จำไม่ได้ ไม่เป็นไร ให้กำหนดรูปสำเร็จที่เกิดจากการนำวิภัตตินี้ประกอบด้วย แต่ต้องใช้ความสังเกตรูปที่สำเร็จมากเพิ่มขึ้น. ดังนั้น สิ่งที่น่าจะต้องจำให้ได้ ควรจะเป็นบทที่สำเร็จจากวิภัตตินี้มากกว่า

         ๓. วิภัตติแบ่งออกเป็น ๒ ฝ่าย คือ ฝ่ายเอกวจนะ กล่าวถึง จำนวนเดียวเท่านั้น และฝ่ายพหุวจนะ กล่าวถึงคำนามมากกว่า ๑ คือ ตั้งแต่ ๒ เป็นต้นไป.

         ๔. คำแปลของวิภัตติทุกหมวด รวมเรียกว่า อายตนิบาต คือ คำเชื่อมความ.             ส่วนคำแปลและความหมายของวิภัตติแต่ละหมวดและการนำประกอบกับศัพท์นามเดิมจะได้ยกไปศึกษากันในหัวข้อต่อไป.

×vØ